Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο από την συζήτηση μεταξύ του Νίκου Δρανδάκη, Founder & CEO του Taxibeat και του κοινού του Startup Grind Athens. Διαθέσιμο είναι και το video της εκδήλωσης που έγινε στο InnovAthens την Τρίτη 17 Μαρτίου 2015.
[youtube http://www.youtube.com/watch?v=cAWavy10H1s&w=853&h=480]
Επιμέλεια Κειμένου: Χρήστος Γερανίου
Video Shooting & Editing: Crane Kick Video
ΔΛ: Θα θέλατε να κάνετε μια μικρή εισαγωγή;
ΝΔ: Βεβαίως. Το όνομα μου είναι Νίκος Δρανδάκης, έχω ιδρύσει το taxibeat το 2011 μαζί με άλλους τρεις co-founders, οπότε δεν είμαι ιδρυτής, είμαι συνιδρυτής. Σπούδασα διοίκηση επιχειρήσεων και έχω κάνει άλλα τρία startups στο παρελθόν. Το πρώτο μου startup ήταν το 1999 στη πρώτη φούσκα των dot-com τότε. Το δεύτερο μου ήταν το sync.gr, ίσως κάποιοι να το είχατε δει, το οποίο δημιουργήθηκε το 2006 με τους ίδιου co-founders που κάναμε και το taxibeat. Αυτό ήταν ένα blog aggregator το οποίο δεν πήγε καθόλου καλά αφού δεν καταφέραμε να βγάλουμε κέρδος αν και ήταν πάρα πολύ δημοφιλές. Το taxibeat λοιπόν είναι η Τρίτη προσπάθεια και από ότι φαίνεται καλύτερη από όλες τις υπόλοιπες.
ΔΛ: Έχεις δηλώσει σε παλιότερη συνέντευξη σου πως στο ξεκίνημα του taxibeat είχες πάει σε πιάτσες ταξί και προσπαθούσες να μιλήσεις στους οδηγούς για το taxibeat. Θέλεις να μας πεις για αυτή την εμπειρία στα πρώτα σου βήματα;
ΝΔ: Το πρόβλημα με την ιδέα αυτή ήταν ότι η μια πλευρά του marketplace ήταν τελείως εκτός του internet. Δεν ήταν δυνατόν να τους εντοπίσεις κάπως online, να στείλεις κάποια emails ή οτιδήποτε μαζικό. Το δύσκολο σε αυτό το εγχείρημα ήταν το πώς θα τους βρεις αυτούς τους ανθρώπους, η μοναδική απάντηση σε αυτό ήταν «στο δρόμο». Αυτό συνέβη στην Αθήνα όταν ξεκινήσαμε και το ίδιο συμβαίνει κάθε φορά που προσπαθούμε να κάνουμε ένα launch σε μια καινούρια πόλη σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Πρέπει να βγουν άνθρωποι έξω να μοιράσουν φυλλάδια κλπ. Εκείνη τη περίοδο, την άνοιξη του 2011, είμαστε 4 co-founders, οι τρεις ήταν προγραμματιστές, εγώ ήμουν ο μόνος μη-προγραμματιστής και έπρεπε να βρω και μια δουλεία για τον εαυτό μου. Οπότε αυτό που έκανα ήταν να τυπώσω περίπου 10.000 φυλλάδια τα οποία απευθύνονταν στον μέσο ταξιτζή και προσπαθούσαν να του εξηγήσουν με πολύ λίγα λόγια το δικό μας value proposition για αυτούς, και μετά γύρισα σε όλες τις πιάτσες της Αθήνας για ένα μήνα και μοίρασα όλα τα φυλλάδια ένα προς ένα. Ένα πάρα πολύ σημαντικό όφελος εκείνης της περιόδου, ήταν ότι ήρθα πρόσωπο με πρόσωπο με τον άνθρωπο που θα γινόταν ο πελάτης μου στο μέλλον, μίλησα μαζί του και κατάλαβα με ποιόν θα έχω να κάνω. Για αυτό τον λόγο, αυτή ήταν η πιο σημαντική και κρίσιμη περίοδος της δημιουργίας του taxibeat. Μίλησα με όλους αυτούς τους ανθρώπους, έφαγα και πολύ απόρριψη από αρκετούς. Ο στόχος μου όμως για αυτή τη περίοδο, στις αρχές του 2011 στο μέσο της οικονομικής κρίσης που δεν πίστευα ότι θα μπορούσα να βρω πάρα πολλούς οδηγούς, ήταν να βρω τους early adopters, δηλαδή αυτούς που πιάνουν κάποιο νέο trend και πρώτοι μπαίνουν στα market places. Ο στόχος μου λοιπόν ήταν να βρω τουλάχιστον 100 με 150 ταξιτζήδες και πίστευα ότι υπάρχουν κάπου στην Αθήνα οι οποίοι έχουν smart phone, μόνο αυτό με ενδιέφερε, αφού το δικό μου value proposition ήταν πάρα πολύ απλό. Κατέβαζαν την εφαρμογή εντελώς δωρεάν και χωρίς εγγραφή και αν έπαιρναν πελάτη από την εφαρμογή τότε θα πλήρωναν ανά πελάτη, ακριβώς δηλαδή ότι γίνεται και τώρα. Συνεπώς δεν είχε κανένα ρίσκο από τη πλευρά των ταξί αυτή η πρόταση και νομίζω ότι δούλεψε καλά. Κατάφερα να βρω 85 οδηγούς που χρειαζόμουν για να γίνει το launch και ξεκινήσαμε 17 Μαΐου του 2011.
ΔΛ: Αρά έχετε γενέθλια σύντομα, κλείνετε τον τέταρτο χρόνο. Πες μας όμως, τους ρυθμούς εξέλιξης και ανάπτυξης που έχετε σήμερα μετά από τόσο καιρό.
ΝΔ: Τα πρώτα δύο χρόνια τριπλασιάζαμε τα δρομολόγια μας κάθε χρόνο. Τώρα είμαστε σε μια φάση που τα διπλασιάζουμε κάθε χρόνο. Τους πρώτους μήνες του 2015 μέχρι στιγμής, έχουμε ένα ρυθμό ανάπτυξης 10 με 12% κάθε μήνα και αν σκεφτεί κανείς σε τι συνθήκες αγοράς γίνεται όλο αυτό, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι πραγματικά εκπληκτικοί και δεδομένου ότι δεν ξοδεύουμε και τα τεράστια ποσά σε marketing και σε PR. Αλλά Υπάρχει ένα ενδιαφέρον στοιχείο, καταγράφοντας με τα metrics ο,τι μπορούμε, ρωτάμε στο email που στέλνουμε μετά από κάθε εγγραφή, που έμαθε ο πελάτης για το taxibeat, η απάντηση σύμφωνα λοιπόν με τα metrics, είναι ένα 60 με 70% word of mouth. Το virality που γνωρίζει η εφαρμογή 4 χρόνια μετά είναι πραγματικά πάρα πολύ ενδιαφέρον.
ΔΛ: Υπάρχουν και άλλες χώρες που έχετε ξεκινήσει το taxibeat, όπως το Περού. Θέλεις να μας βάλεις στο κλίμα σύμφωνα με τη πορεία του εκεί;
ΝΔ: Το Περού είναι η καλύτερη αγορά από όσες έχουμε λανσάρει όλα αυτά τα χρόνια. Είναι μια αγορά που ταιριάζει τέλεια στο μοντέλο μας και σε αυτό που εκπροσωπούμε. Πολλές φορές όταν κάνεις μια διεθνή επέκταση σε άλλες αγορές που σου είναι πολύ άγνωστες, δεν είσαι σίγουρος για το ποία από αυτές τις αγορές ταιριάζει στο μοντέλο σου, πολλές φορές δοκιμάζεις και βλέπεις δια της αποτυχίας ή της επιτυχίας πού ταιριάζει αυτό που κάνεις. Το Περού λοιπόν, είναι η μεγαλύτερη αγορά ταξί σε όλο τον κόσμο. Μόνο στη Λίμα στη πρωτεύουσα, υπάρχουν 200.000 ταξί, για σύγκριση σκεφτείτε ότι η Αθήνα έχει 15.000, το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη έχουν από 20.000 ταξί, και αυτό γιατί η Λίμα δεν έχει καθόλου υποδομές για μεταφορά, οπότε ο κόσμος αν δεν πάρει το αυτοκίνητο του για να μετακινηθεί θα πάρει ταξί. Είναι λοιπόν μια τεράστια αγορά για εμάς, και για να σου δώσω να καταλάβεις πως πάμε, κλείσαμε πριν δύο εβδομάδες ένα χρόνο στο Περού, μετά από ένα χρόνο το Περού κάνει τα ίδια δρομολόγια που κάνει η Αθήνα μετά από 4 χρόνια. Συνεπώς είμαστε τρομερά αισιόδοξοι για το τι θα συμβεί στο μέλλον για εμάς στην αγορά αυτή.
ΔΛ: Στη Βραζιλία που έχετε πάει ξέρω ότι υπάρχει πιο έντονος ανταγωνισμός, θα ήθελες να μας πεις ποια είναι η κατάσταση εκεί;
ΝΔ: Η Βραζιλία είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον από τα εγχειρήματα που κάναμε και είναι η αγορά που μας δημιούργησε τα μεγαλύτερα προβλήματα. Ξεκινήσαμε καταπληκτικά πριν τρία περίπου χρόνια, αφού για ενάμιση περίπου χρόνο ήμασταν οι κυρίαρχοι, ήμασταν αυτοί που άνοιξαν την αγορά, στη πορεία εμφανίστηκαν και άλλες τέτοιες εφαρμογές οι οποίες χρηματοδοτήθηκαν δεκάδες εκατ. δολάρια. Αυτό που συνέβη σε κάποια φάση της πορείας μας στην αγορά αυτή είναι ότι εμφανίστηκε ένας ανταγωνιστής ο οποίος δεν χρέωνε κανέναν. Εμείς σύμφωνα με το μοντέλο μας, τα λεφτά μας τα βγάζουμε από τους οδηγούς ταξί, χρεώνουμε τους οδηγούς για κάθε δρομολόγιο που παίρνει, για τον πελάτη είναι δωρεάν. Στη Βραζιλία ο κύριος ανταγωνιστής μας, ξεκίνησε έναν πόλεμο τιμών, δεν χρέωνε ούτε οδηγούς ούτε πελάτες, και έτσι οι οδηγοί στο peak demand προτιμούσαν να δουλεύουν με τον ανταγωνιστή αφού δεν πλήρωναν commission. Αυτό έχει να κάνει επίσης με το ότι η δική μας αγορά είναι κλειστή, δεν μπορείς να βάλεις άλλους οδηγούς ταξί, οπότε αν δεν μπορείς να δουλέψεις με τους οδηγούς που υπάρχουν έχεις μεγάλο πρόβλημα γιατί δεν θα έχεις το supply του market place. Σταδιακά λοιπόν η μείωση του supply δημιούργησε μια πολύ κακή εμπειρία για τους πελάτες μας, δηλαδή πάρα πολλοί πελάτες έψαχναν για ταξί και δεν έβρισκαν από τη δική μας εφαρμογή, αυτό δημιούργησε μια έλλειψη ανάπτυξης. Αποφασίσαμε να μη χρεώνουμε ούτε εμείς τους οδηγούς ταξί ώστε να είμαστε ανταγωνιστικοί αλλά κάποια στιγμή αποφάσισα να κατεβάσω τη πρίζα γιατί δεν με ενδιαφέρει να δουλεύω σε αγορές που απλώς μου καίνε τον χρόνο των επενδυτών μου η το χρήμα που κερδίζω από άλλες αγορές. Αλλά ήταν ένα πραγματικά ενδιαφέρον εγχείρημα, γιατί όλα όσα συνέβησαν και το πώς παρουσιάστηκε το πρόβλημα μας έμαθε πάρα πολλά πράγματα και μας βοήθησε στο να πάρουμε την απόφαση να πάμε στην αγορά του Περού. Αυτά είναι τα μαθήματα, κυρίως αναφορικά με startup το οποίο ξεκινά από μία χώρα σαν την Ελλάδα η οποία σου δίνει περιορισμένες δυνατότητες για funding αφού δεν έχεις πάρα πολλές ευκαιρίες να σηκώσεις επενδύσεις της τάξεως των 50 ή των 100 εκατ. Οπότε επειδή ίσως να υπάρχουν ανάμεσά σας άνθρωποι που έχουν φιλοδοξίες να κάνουν startup που να θέλουν να πάει στο εξωτερικό, οι αγορές του εξωτερικού είναι αδίστακτες, δηλαδή αν σκέφτεσαι ότι θα πας κάπου να λανσάρεις την υπηρεσία σου, θα πρέπει να ξέρεις ότι εκεί θα υπάρχουν κάποιοι που ίσως είναι κυρίαρχοι ήδη στην αγορά και θα σε πολεμήσουν με κάθε τρόπο, θα βρεις πάρα πολλά copycats που θα βρουν την ιδέα σου καλή, θα σε αντιγράψουν και θα τη προσαρμόσουν πολύ καλύτερα στη τοπική αγορά, και φυσικά θα βρεις και πολλούς που θα έχουν τη δυνατότητα να σηκώσουν πολύ περισσότερα εκατ. από ότι εσύ. Άρα θα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για όλα αυτά τα ενδεχόμενα.
ΔΛ: Άρα κρατάμε τα μαθήματα μέσα από αυτά τα δύο πράγματα που μας είπες. Το challenge της Βραζιλίας και το πόσο δύσκολο ήταν στην αρχή να βγεις στους δρόμους και να μοιράσεις φυλλάδια χέρι με χέρι γιατί πολλές φορές στις επιχειρήσεις σκεφτόμαστε ότι όλα έγιναν επειδή βρήκαμε μια ιδέα αλλά υπάρχει πολύ κόπος από πίσω.
ΝΔ: Ναι γενικά υπάρχει μια ιδιαιτερότητα που έχει η δική μας η δουλειά και επηρεάζει ουσιαστικά το πως εξελίσσεσαι και το πως μεγαλώνεις. Όταν κάνεις ένα online startup υπάρχουν ουσιαστικά τρία μοντέλα με τα οποία μπορείς να επεκταθείς, ανάλογα ε τη φύση της δουλειάς. Ένα μοντέλο είναι αν έχεις μια υπηρεσία τύπου facebook ή tweeter το οποίο ουσιαστικά μπορείς να το μεγαλώσεις πολύ εύκολα μέσα από το internet, ανοίγοντας μια υπηρεσία παρόμοια στην Αθήνα και μπορείς σχετικά εύκολα να βρεις πελάτες οπουδήποτε. Η δική μας υπηρεσία, τα mobile taxi transportation services, είναι high local games, οπότε για να ανοίξεις μια νέα αγορά πρέπει να κάνεις τον ίδιο πόλεμο σε κάθε νέα πόλη με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια resources κάθε φορά πάλι από την αρχή απολύτως από το μηδέν. Υπάρχει και ένα ακόμα μοντέλο ενδιάμεσο, που εκεί ταιριάζει το airbnb πάρα πολύ, αυτό είναι ένα marketplace αλλά ουσιαστικά το demand για να αποκτήσεις την πελατεία απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, κάνεις κυρίως δικτυακό μάρκετινγκ, αλλά το supply το χτίζεις μόνο τοπικά. Στο δικό μας κομμάτι το supply πρέπει να το χτίσεις πόλη με πόλη και αυτό σημαίνει πάρα πολλούς οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, δεν πάμε ποτέ σε μια πόλη χωρίς να ανοίξουμε γραφείο εκεί, οπότε είναι ένα πολύ διαφορετικό είδος επιχείρησης από ένα παραδοσιακό online service.
Ερώτηση Κοινού: Θα βάζατε ποτέ sponsored διαφημίσεις; Για τη Βραζιλία συγκεκριμένα το είχατε σκεφτεί;
ΝΔ: Πολλά μπορούμε να κάνουμε αλλά δεν είναι το δικό μας μοντέλο, δεν θα το κάναμε ποτέ. Για τη Βραζιλία ειδικά δεν θα είχε νόημα γιατί δεν προσφέραμε πλέον υπηρεσία, αφού όταν χάνεις το supply χάνεις και το demand, δεν έχεις πελάτες, μειώνεται η χρήση άρα μετά δεν είχαμε καμία αξία για τον διαφημιζόμενο. Σημασία έχει να προσφέρεις ένα utility που να το θέλει ο κόσμος, να μεγαλώνεις και μετά μπορεί να έχει νόημα να ζητήσεις και διαφήμιση, παρόλο που εμείς δεν θα το κάναμε σε κάθε περίπτωση. Εμείς έχουμε ένα transaction business, πρέπει να προσφέρουμε υπηρεσία και να παίρνουμε λεφτά για την υπηρεσία που προσφέρουμε, αν δεν το πετύχουμε είναι καλύτερα να αποσυρθούμε παρά να ψάξουμε να κάνουμε ένα άλλο μοντέλο που είναι πολύ μακριά από αυτό που κάνουμε. Το σημαντικό είναι να βρεις ένα βιώσιμο μοντέλο.
ΕΚ: Τι δεν θα κάνατε ποτέ;
ΝΔ: Διαφήμιση. Εμείς κατά βάση είμαστε ένα mobile application, η χρήση της εφαρμογής στο web είναι το πολύ 4%. Το mobile έχει ένα πολύ μικρό real estate. Το real estate που υπάρχει στην οθόνη του κινητού μόλις και μετά βίας χωράει τη πληροφορία που εμείς θέλουμε να σου δώσουμε ώστε να κάνεις καλά τη δουλειά σου. Δεν πρόκειται να πάρω ένα μέρος από αυτό το real estate να σου προβάλω έναν διαφημιστή την ώρα που εσύ απλά θέλεις να κάνεις τη δουλειά σου. Η διαφήμιση ταιριάζει σε άλλα μοντέλα αλλά όχι στο δικό μας που θέλουμε να σου δώσουμε την υπηρεσία πάρα πολύ γρήγορα.
ΕΚ: Πως πήρατε την απόφαση να βγείτε εκτός Αθήνας να πάτε σε μια ξένη αγορά;
ΝΔ: Υπήρχε καταρχήν, στο μυαλό όλων μας από την αρχή. Επίσης, κάτι που δεν είπα είναι ότι ξεκινήσαμε χάρης του Openfund οι οποίοι μας είχαν δώσει μια μικρή χρηματοδότηση των 45.000 ευρώ και συνήθως τέτοια χρηματοδοτικά σχήματα για να σε βοηθήσουν βάζουν ως προϋπόθεση ότι αφού αποδείξεις ότι είναι πετυχημένο σε μια τοπική αγορά μετά θα επεκταθεί. Αλλά και εγώ θα το έκανα, πέρα από τη προϋπόθεση. Πίστευα ότι είναι κάτι καινούριο και καινοτόμο και αν πετύχαινε δεν είχα κανένα λόγο να το κρατήσω μόνο στη τοπική αγορά και στην Ελλάδα. Ήμασταν πάρα πολύ φρέσκοι, ήμασταν early adopters, να φανταστείτε ότι όταν δημιουργήσαμε εμείς το taxibeat η μόνη αντίστοιχη εφαρμογή που υπήρχε ήταν το Uber το οποίο είχε δημιουργηθεί γύρω στους δέκα μήνες πριν από εμάς, και ταυτόχρονα με εμάς είχε δημιουργηθεί και μια γερμανική εφαρμογή το mytaxi, όλοι οι υπόλοιποι ήρθαν μετά.
ΕΚ: Η πράξη ή η απραξία αντίστοιχα, προδιαθέτει το μέλλον το μέλλον ενός εγχειρήματος;
ΝΔ: Η απραξία προδιαθέτει το μέλλον του ανθρώπου γενικότερα. Για αυτό που κάναμε εμείς, εγώ ήμουν έτοιμος τρία χρόνια πριν. Τρία χρόνια πριν εγώ είχα αρχίσει να χτίζω στο μυαλό μου την ιδέα ότι θα κάνω μια επιχείρηση στο mobile. Η αλήθεια είναι ότι όταν είδα τον Φλεβάρη του 2007 τον Jobs να παρουσιάζει το iPhone και μετά από μερικούς μήνες το έπιασα και στα χέρια μου κατάλαβα ότι ξεκινάει κάτι καινούριο πάνω στο οποίο θα χτιστούν γιγάντιες επιχειρήσεις. Η ιδέα ήρθε όντως το καλοκαίρι του 2010 αλλά όλη η προηγούμενη περίοδος ήταν μια προετοιμασία.
ΔΛ: Σίγουρα το κοινό χαρακτηριστικό όλων των επιχειρηματιών είναι η αποφασιστικότητα και η ενεργητικότητα, γιατί η απραξία δεν βγάζει πουθενά.
ΕΚ: Είπατε ότι η ιδέα ήρθε το 2010 και το launch έγινε το 2011, ήταν δηλαδή στο ενδιάμεσο ένα side project στην ουσία; Ή καθαρά ένα dedicated project για εσάς;
ΝΔ: Δούλευα μόνος μου, έκανα consulting, σταμάτησα να δουλεύω σε πρωινή δουλειά, ως προετοιμασία, ώστε να μπορώ να έχω ελεύθερο χρόνο να αναζητήσω την ιδέα που θέλω και να φτάσω εκεί που ήθελα. Το πρώτο πράγμα που έκανα όταν μου ήρθε η ιδέα ήταν να κλείσω ραντεβού με το openfund 1 ώστε να μοιραστώ την ιδέα μου και να δω αν θα μπορούσαν να την χρηματοδοτήσουν. Επίσης, ο αδερφός μου είναι στον χώρο των ταξί, οπότε του ζήτησα να μιλήσω με φίλους του οδηγούς ταξί οπού συζήτησα μαζί τους και ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της προετοιμασίας. Μετά αυτό που έκανα ήταν να βρω τους προγραμματιστές που χρειάζονται για αυτή τη δουλειά και να δούλευα το business plan για το openfund γιατί εκείνη τη περίοδο είχε μια διαδικασία που περνάς από τρία ή τέσσερα στάδια μέχρι να πάρεις τη τελική έγκριση.
ΔΛ: Αναφέρθηκες αρκετά στο funding. Το taxibeat έχει «σηκώσει» συνολικά 8 εκατ. δολάρια. Υπάρχουν σχέδια για επόμενο γύρο χρηματοδότησης ή για κάποια άλλη επέκταση;
ΝΔ: Ένας επόμενος γύρος θα γίνει αλλά κατ αρχήν αυτή τη στιγμή είμαστε βιώσιμοι, μέχρι τώρα καίγαμε πολλά λεφτά ειδικά στις ξένες αγορές. Αυτή τη στιγμή η Αθήνα είναι κερδοφόρα, το Περού θα είναι κερδοφόρο σε 3 μήνες από τώρα, συνεπώς δεν έχουμε ανάγκη από funding ground όπως παλιότερα για να επιβιώσουμε όπως παλιότερα. Από εκεί και πέρα, υπάρχει το ενδεχόμενο στο τέλος του χρόνου να πάρουμε μια χρηματοδότηση για κάποια επέκταση η οποία δεν ξέρω ακόμα ποια θα είναι αλλά υπάρχουν κάποια πράγματα στο μυαλό μου.
ΕΚ: Είχατε κάποια άλλη πηγή για χρηματοδότηση πέρα από το openfund; Επίσης ποία ήταν αυτά τα στάδια για να σας εγκρίνουν που αναφέρατε πριν;
ΝΔ: Άλλη επιλογή δεν υπήρχε. Αν δεν υπήρχε το openfun δεν θα υπήρχε το taxibeat σήμερα. Υπήρχαν κάποια Venture Capitals αλλά δεν ήταν VCs τα οποία επενδύουν σε seed, δηλαδή σε ιδέες μόνο. Στη πράξη ήταν VCs που έδιναν λεφτά σε πολύ ώριμες επιχειρήσεις. Όσο αναφορά τα στάδια, υπέβαλα ένα business plan στην αρχή, μετά όσα business plan έκριναν ότι αξίζουν μια ευκαιρία τους καλούσαν για μια παρουσίαση, και αν η παρουσίαση πήγαινε καλά, ζητούσαν ένα νέο πιο λεπτομερές business plan και αυτό οδηγούσε σε μια ακόμα παρουσίαση όπου εκεί έγινε η τελική επιλογή.
ΕΚ: Υπήρχε η δυνατότητα να ζητήσετε χρηματοδότηση από το εξωτερικό;
ΝΔ: Στη θεωρία υπάρχει αυτή η επιλογή. Το θέμα είναι πώς θα πας. Πρέπει, πρώτα από όλα να το κάνεις σε μια αγορά την οποία θα ξέρεις. Δεν μπορείς να πας σε οποιαδήποτε χώρα να ζητήσεις χρήματα για να κάνεις κάτι στην Αθήνα. Αυτό δεν γινόταν, αφού τότε οι VCs λέγανε ότι επενδύουν μόνο σε εταιρίες που βρίσκονταν σε driving distance.
ΕΚ: Στους co-founders υπήρχε κάποιος που να ήταν από το εξωτερικό; Και γενικά, θεωρείτε ότι θα ήταν πιο εύκολο να ζητήσετε χρηματοδότηση από μια άλλη χώρα ή να ανοίξετε αρχικά σε μια άλλη χώρα, αν εξαρχής υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι που να είχαν εμπλακεί από το εξωτερικό;
ΝΔ: Σε αρχική φάση, το μόνο που χρειάζεσαι είναι να εφαρμόσεις την ιδέα που έχεις στη δική σου αγορά, και τη δική μας αγορά κανείς άλλος από το εξωτερικό δεν την γνωρίζει. Όταν είσαι επιχειρηματίας καταρχήν, στο ξεκίνημα, έχεις μια πολύ κάθετη άποψη για το τι πρέπει να κάνεις και πώς να το κάνεις. Αν στο ξεκίνημα λοιπόν, αρχίζεις να φωνάζεις ανθρώπους που δεν τους εμπιστεύεσαι πλήρως, σημαίνει ότι είσαι ανασφαλής, και αν είσαι ανασφαλής καλύτερα να μη το ξεκινήσεις καν. Για να ξεκινήσεις κάτι, πρέπει να το πιστεύεις πάρα πολύ, πρέπει να είσαι ανυπόμονος και να μη μπορείς να κοιμηθείς το βράδυ γιατί δεν βλέπεις την ώρα να πάς στο επόμενο βήμα κλπ. Όταν έχεις αυτά τα χαρακτηριστικά δεν φωνάζεις κάποιον ξένο από οπουδήποτε να σου πει κάτι. Ξέρεις τι πρέπει να κάνεις, τρέχεις να το κάνεις και είσαι πολύ focused στην ιδέα που έχεις. Οι επιχειρηματίες είναι άνθρωποι με πολύ μεγάλο «Εγώ». Οπότε, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό τους δεν είναι να βρουν κάποιον να πάρουν μια δεύτερη άποψη. Οπότε και εγώ δεν το σκέφτηκα ποτέ.
ΕΚ: Δεν το σκεφτήκατε ούτε όταν κάνατε την επέκταση;
ΝΔ: Να σας πω λοιπόν πως έγινε το launch στη Βραζιλία. Γενικά υπήρχε ένα πολύ ενδιαφέρον πράγμα, ερχόντουσαν διαρκώς προτάσεις από Έλληνες που ζούσαν στο εξωτερικό που τους άρεσε πολύ η ιδέα και μας ζητούσαν να την υλοποιήσουν στη χώρα που ζουν. Η πιο σοβαρή από αυτές τις προτάσεις ήταν από δύο Έλληνες επιχειρηματίες που ζούσαν στο Ρίο που ουσιαστικά ζήτησαν να κάνουν μια πολύ σοβαρή οικονομική επένδυση εκεί και έτσι δεχτήκαμε. Αυτό ήταν καλό γιατί οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν εκεί, γνώριζαν την αγορά οπότε χρειαζόμουν τη γνώμη τους αφού εγώ δεν ήξερα τίποτα για τη Βραζιλία.
ΕΚ: Το Taxibeat, όσο αναφορά τις χρηματοδοτήσεις που έχει σηκώσει, είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα αν όχι το μεγαλύτερο. Πως μπορεί όμως να επιβιώσει όταν έρχεται μια εταιρία από το εξωτερικό στην Ελλάδα, συγκεκριμένα η Uber, η οποία είναι πραγματικά κολοσσός και φαίνεται ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει;
ΝΔ: Είναι δύσκολο. Στην Αθήνα δεν αντιμετωπίζουμε ιδιαίτερο πρόβλημα ανταγωνισμού από το Uber αφού αυτό ήρθε τέσσερα χρόνια μετά από εμάς οπότε έχουμε πλέον μια κυρίαρχη θέση και είναι πάρα πολύ δύσκολο να μας υποσκελίσουν. Αν όμως στην αγορά σου έχεις να αντιμετωπίσεις έναν τέτοιο τόσο δυνατό παίχτη, νομίζω ότι δεν έχεις πιθανότητες. Θα πρέπει να βρεις ένα μικρό κομμάτι της αγοράς να το εξυπηρετήσεις καλύτερα από αυτόν γιατί αυτός δεν κάνει αρκετό focus και αν τα καταφέρεις τότε μπορείς να ελπίζεις είτε να σε αγοράσει είτε να μεγαλώσεις αυτό το μικρό κομμάτι της αγοράς που έχεις κερδίσει. Για εμάς θα μπορούσε να είναι ένα σενάριο το exit αλλά δεν είναι, δεν σκεφτόμαστε να πουλήσουμε. Στις αγορές που είμαστε αυτή τη στιγμή πάμε πάρα πολύ καλά, χτίζουμε μια παρουσία με πάρα πολύ μεγάλο μέλλον. Έρχονται πολλά πράγματα στο μέλλον γιατί δεν θα μείνουμε στη παραδοσιακή αγορά των ταξί οπότε δεν είναι επιλογή το exit για εμάς.
ΔΛ: Πιστεύεις πως αυτό που θα κρατήσει τους χρήστες είναι το loyalty που έχει χτίσει το taxibeat αυτά τα τέσσερα χρόνια και ενδεχομένως να παίζει και μεγάλο ρόλο το word of mouth που ανέφερες προηγουμένως ή θα είναι και συναισθηματικοί λόγοι, πιο τοπικιστικοί, που θα κάνουν τους χρήστες να στηρίξουν το ελληνικό προϊόν κόντρα σε ένα μεγαθήριο από την Αμερική;
ΝΔ: Δεν πιστεύω στο συναίσθημα και οποίος χτίζει μια επιχείρηση και πιστεύει ότι μπορεί να πετύχει χάρης στο συναίσθημα θα αποτύχει παταγωδώς, και ούτε τον πελάτη τον νοιάζει τόσο. Στο τέλος της ημέρας τον νοιάζει η καθημερινότητά του και το από ποίον θα εξυπηρετηθεί πιο καλά. Σε όλο αυτό το word of mouth υπάρχει ένα brand value το οποίο αξίζει για εμάς αλλά υπάρχει και πιο πρακτικός λόγος. Εμείς μέσα στο market place έχουμε ένα πολύ ισχυρό liquidity. Το liquidity στο market place σημαίνει ότι έχουμε χτίσει ένα πολύ ισχυρό supply και demand, όσο πιο ισχυρό γίνεται το supply τόσο μεγαλύτερη αξία αποκτά και το demand, και αυτό φτάνει σε ένα σημείο που μετά κανείς δεν μπορεί να μπει στην αγορά σου γιατί και περισσότερα να ξοδέψει ο ανταγωνιστής σου δεν μπορεί να φτιάξει αυτό το liquidity και τον ευχαριστημένο πελάτη. Για αυτό λένε κιόλας, ότι οι αγορές του internet είναι” winner takes it all” αγορές, αφού υπάρχει ένα threshold διείσδυσης στην αγορά που από αυτό το σημείο είναι τρομακτικά δύσκολο για έναν ανταγωνιστή να σε πλησιάσει όσα λεφτά και να ξοδέψει.
ΔΛ: Είχες δηλώσει παλιότερα, ότι ο ανταγωνισμός κάνει καλό. Πιστεύεις ότι βοήθησε όλο αυτό το buzz με τον ερχομό της Uber και με τα υπόλοιπα apps για ταξί;
ΝΔ: Απολύτως. Βοήθησε και θα βοηθήσει και στο μέλλον, γιατί εγώ πιστεύω ότι ακόμα και για λίγα χρόνια ακόμα, θα είναι η συνήθεια του κόσμου. Αυτό έχουμε να ανταγωνιστούμε. Άρα το μεγάλο μας πλεονέκτημα για να επεκταθούμε είναι η αλλαγή της συνήθειας, δηλαδή το awareness ότι πλέον υπάρχει ένας νέος τρόπος για να έρθει ένα ταξί να μας πάρει. Είναι στο κινητό μας, πατάμε ένα κουμπί και έρχεται. Σε λίγο θα έχουμε και το smart watch της apple που θα κάνεις ακριβώς την ίδια κίνηση, το οποίο ετοιμάζουμε. Μου άρεσε το γεγονός ότι το Uber ερχόταν στην Ελλάδα, η αλήθεια είναι ότι περίμενα περισσότερα πράγματα.
ΔΛ: Μιλάτε με τους ανταγωνιστές σας είτε αυτό είναι τα συνδικάτα οδηγών ταξί είτε είναι τα apps;
ΝΔ: Με όλους έχουμε μιλήσει, και με το Uber και με όλους τους άλλους ανταγωνιστές μας σε όλες τις αγορές. Γίνεται γενικά κουβέντα, αλλά τους πιο παραδοσιακούς παίχτες όπως τα ραδιοταξί, δεν τους θεωρούμε πραγματικά αντίπαλο δέος, είμαστε όλοι σίγουροι ότι εμείς είμαστε το μέλλον αυτής της αγοράς και δεν έχουμε λόγο να γίνουμε δύο στρατόπεδα πόσο μάλλον όταν ο σύνδεσμος ταξί ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει με εφαρμογή για mobile. Είναι πολύ ενδιαφέρον αφού είναι και η φυσική συνέχεια όλων όσων έχουν κάνει μέχρι τώρα, στην αρχή το 2011 μας αγνοούσαν τελείως, μετά μας απειλούσαν και τώρα μας μιμούνται. Αλλά δεν έχουν μέλλον και δεν θα έκανα κάτι ειδικό ώστε να τους αντιμετωπίσω.
ΔΛ: Αντιμετωπίσατε στα πρώτα σας βήματα κάποιες πιο επιθετικές κινήσεις από τα συνδικάτα προς εσάς;
ΝΔ: Τους πρώτους μήνες μας αγνοούσαν, στη συνέχει όταν είδαν ότι πηγαίναμε καλά δεχόμουν ανώνυμα τηλεφωνήματα κάπως απειλητικά, αλά δεν τους παίρνω στα σοβαρά. Αυτό που ακολούθησε ήταν, να μάθω για παράδειγμα στη πορεία πως κυκλοφορούσαν διάφορα στη «πιάτσα των ταξί» όπως για παράδειγμα ότι είμαι σιωνιστής, μετά ότι είμαι μαντράς και στη συνέχεια ότι είμαι άνθρωπος της Uber κάτι που κράτησε για αρκετό διάστημα. Η κατάληξη αυτής της διαδρομής ήταν τα περασμένα Χριστούγεννα, οπού είχαμε μια «επίθεση» από τη διεύθυνση ηλεκτρονικού εγκλήματος οπού άνοιξαν τα γραφεία μας και πήραν 7-8 υπολογιστές, έγγραφα και διάφορα άλλα πράγματα. Έμαθα εκ των υστέρων αυτό έγινε έπειτα από καταγγελία του ΣΑΤΑ (Συνδικάτο Αυτοκινητιστών Ταξί Αττικής) ο οποίος πήγε στην αστυνομία και έκανε καταγγελία να διερευνήσουν το ενδεχόμενο η taxibeat να προετοιμάζει μια υπηρεσία ιδιωτικών αυτοκινήτων όπως η Uber, κάτι που φυσικά δεν έχουμε κάνει ποτέ.
ΕΚ: Τα 45.000 ευρώ που πήρατε από το openfund ήταν αρκετό ποσό ώστε το product να μην ήταν ελλιπές ή κάνατε κάποιες εκπτώσεις στο προϊόν, είτε στο marketing είτε στα sales είτε στο developing ώστε να βγει το προϊόν σε αυτό το συγκεκριμένο ποσό;
ΝΔ: Στο product δεν έγινε κάποια έκπτωση, και περισσότερα χρήματα να είχαμε το ίδιο προϊόν θα βγάζαμε γιατί είχαμε τη λογική να βγει όσο πιο γρήγορα γίνεται ώστε να δούμε πως πάει, τι προβλήματα παρουσιάζει κλπ. Αλλά τα λεφτά ήταν πολύ λίγα για ένα τέτοιο προϊόν που θέλαμε να το πάμε και παρακάτω να κάνουμε κ διεθνή επέκταση. Το πρόβλημα με αυτό το ποσό χρηματοδότησης είναι ότι όταν ξεκινάς να στήσεις ένα εγχείρημα και είσαι με 45.000 ευρώ, τη στιγμή που όλα τα άλλα αντίστοιχα apps σε όλο τον κόσμο είχαν μισό με ένα εκατομμύριο στη χειρότερη περίπτωση για το ξεκίνημα τους, μπαίνει στο DNA σου το να κάνεις οικονομία, όλα προσπαθείς να τα κάνεις optimize, το efficiency είναι η επιστήμη σου. Αυτό στα πρώτα στάδια είναι ωραίο, υπάρχει όμως ένα σημείο για όλα τα startups, που ξεκινάς μια ιδέα τη βγάζεις στην αγορά και θέλεις να δεις αν θα φτάσει αυτό το ονομαζόμενο product market fit, δηλαδή να σου δώσει η αγορά ένα μήνυμα ότι η ιδέα είναι καλή. Από εκείνο το σημείο και μετά, αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να ξοδέψεις πολλά λεφτά. Πρέπει λοιπόν να μάθεις να ζητάς λεφτά και να μάθεις να ξοδεύεις λεφτά, κάτι που είναι πλεονέκτημα μετά το product market fit γιατί η αγορά έχει αυτές τις ιδιομορφίες. Εμείς ήμασταν λοιπόν αρκετά μαζεμένοι με τα οικονομικά μας, και το κάναμε κ σε ένα σημείο που δεν έπρεπε, διατηρήσαμε αυτή τη φιλοσοφία ενώ θα έπρεπε να γίνει διαφορετικά. Οπότε μετανιώνω που δεν είδα αρκετά έγκαιρα την ανάγκη να αναζητήσω πολύ μεγαλύτερα κεφάλαια και να ξοδέψω και πολύ περισσότερα.
ΔΛ: Ο προ-προηγούμενος ομιλητής μας ο κ. Αποστολάκης, οποίος έχει ακόμα ενεργό ρόλο στο taxibeat είχε αναφέρει σε μια ερώτηση ότι το taxibeat δεν θα είχε θέμα, αν φυσικά το επέτρεπε και η νομοθεσία, να δώσει πρόσβαση και οδηγούς που δεν είναι επαγγελματίες. Αυτό υπάρχει απλά σαν σκέψη σαν τη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων; Ή είναι κάτι που το αποκλείετε;
ΝΔ: Σε καμία περίπτωση δεν θα το απέκλεια. Αν υπήρχε ανάγκη στην αγορά για μια διαφορετικού είδους υπηρεσία μεταφορών, θα ήμασταν οι πρώτοι που θα το κάναμε, δοθέντος ότι ο νόμος θα το επιτρέπει με κάποιο τρόπο αλλά δεν υπάρχει περίπτωση σε κάποιον άλλον να δοκιμάσει μια ιδέα πριν από εμάς.
ΕΚ: Θα ήθελα να ρωτήσω με ποια κριτήρια επιλέγεται που θα πάτε μετά την Ελλάδα, πόσο χρόνο παίρνει για να χτίσει το supply and demand και πως χτίζεται τις ομάδες;
ΝΔ: Τα κριτήρια για να πας σε μια αγορά είναι πολύ διαφορετικά από ιδέα σε ιδέα, θα σου πω πως δουλέψαμε εμείς. Πρώτον, η αγορά πρέπει να ταιριάζει. Υπάρχουν ιδέες οι οποίες κολλάνε παντού, όπως το facebook ή το google. Οπότε θα πάμε σε μια αγορά που έχει τα ίδια προβλήματα με την ελληνική σε σχέση με τους οδηγούς ταξί, δεν θα πάμε στο Λονδίνο που τα cabs εκεί είναι top quality, θα πάμε όπου ο οδηγός ταξί έχει κακή φήμη και θα μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη φήμη αυτή. Είμαστε η μόνη εφαρμογή στον κόσμο που επιλέγει ο πελάτης το ταξί με βάση τη βαθμολογία του, όλες οι υπόλοιπες σου στέλνουν απλά το πιο κοντινό. Ένα δεύτερο κριτήριο είναι πώς θέλουμε να είναι μεγάλη η αγορά, δεν έχει νόημα για εμάς να πάμε σε μικρές πόλεις. Το πώς και σε πόσο χρόνο χτίζεις το supply and demand είναι το πιο δύσκολο ερώτημα, δεν ξέρω αν έχουμε καταφέρει να το χτίσουμε ακόμα. Εμείς έχουμε μια ισορροπία σε supply και demand αλλά μπροστά μας έχουμε ένα βουνό ακόμα να περάσουμε ώστε να και άλλοι οδηγοί και πελάτες, αυτό λοιπόν το χτίζεις διαρκώς. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν χτίζεις ουσιαστικά το supply and demand αλλά χτίζεις το product market fit, το σημείο που η αγορά σου απαντάει με κάποιο τρόπο να συνεχίσεις οπότε και παίρνεις την επιβεβαίωση ότι η ιδέα σου έχει αξία για την αγορά. Τέλος, ναι, τα πάντα είναι οι άνθρωποι, όλοι το λένε, αλλά κανείς δεν μπορεί πραγματικά να δώσει μεγάλη έμφαση στην αξία των ανθρώπων, είναι πραγματικά τα πάντα, είναι το Α και το Ω. Όταν χτίζεις μια μικρή ομάδα και αυτή αρχίζει και επεκτείνεται, οι επόμενοι που μπαίνουν, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, είναι περίπου αντίγραφα των πρώτων. Η πρώτη «μαγιά» είναι αυτή που καθορίζει συνήθως το ποιοι θα μπουν γιατί μπορεί να συμμετέχουν και στη διαδικασία των συνεντεύξεων αλλά και γιατί αν μπει κάποιος που δεν ταιριάζει με τη κουλτούρα της εταιρία τον αποβάλλουν οι ίδιοι, άρα αναγκαστικά οι πρώτοι δέκα άνθρωποι καθορίζουν την εταιρία. Ένα κομμάτι στο οποίο υστέρησα είναι το hiring στο εξωτερικό, γιατί εκεί πρέπει να το χτίσεις από την αρχή και εκεί είναι άλλες κουλτούρες, οπότε είναι γιγάντια πρόκληση το αν θα μπορέσεις να μεταβιβάσεις τη κουλτούρα της Αθήνας στη άλλη χώρα. Οπουδήποτε δεν πήγαμε καλά είναι ακριβώς γιατί οι έξω ομάδες δεν είχαν ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που έχει η ομάδα στην Αθήνα. Το κεφάλαιο του hiring και το κεφάλαιο του πώς να διαχειρίζεσαι την ομάδα γενικότερα είναι το μεγαλύτερο από όλα και δεν είχα δώσει ειδικά τα πρώτα χρόνια αρκετή σημασία στην αξία αυτή πιο πολύ γιατί τα πρώτα χρόνια ήταν γενικά μια τρέλα. Τώρα που έχει ηρεμίσει λίγο η κατάσταση, ο στόχος μας είναι να steady στις αγορές που είμαστε, καταλαβαίνω τι δεν έχω κάνει σωστά και δίνω μεγάλη έμφαση και στο να προσλάβω ποιοτικούς ανθρώπους αλλά και να μη χάσω αυτούς έχω τώρα στην εταιρία.
ΕΚ: Είπατε ότι λαμβάνεται μια προμήθεια από κάθε οδηγό ταξί για τη διαδρομή που θα κάνει τον πελάτη μέσω της εφαρμογής σας. Πως εξασφαλίζετε ότι ο οδηγός δεν θα δώσει έπειτα μια προσωπική του κάρτα στον πελάτη οπότε στη συνέχεια να λαμβάνει διαδρομή απευθείας από τον ίδιο τον πελάτη χωρίς την εφαρμογή;
ΝΔ: Το ταξί είναι μια διαδικασία random. Όταν εσύ θέλεις ένα ταξί, το ενδεχόμενο ο οδηγός του οποίου έχεις τη κάρτα να είναι εδώ κοντά είναι πάρα πολύ μικρό, αλλά εσύ χρειάζεσαι ένα ταξί εκείνη τη στιγμή. Αν κάποια στιγμή έχεις ένα προγραμματισμένο ραντεβού τότε ναι αυτό μπορεί να γίνει, αλλά το μεγάλο μέρος της αγοράς για εμάς είναι οι τυχαίες αναζητήσεις ταξί που τα χρειάζεσαι.
ΔΛ: Υπήρχαν και κάποιες αναφορές για μπλοκαρίσματα λογαριασμών κάποιων οδηγών ταξί. Αυτό που οφείλεται; Τι μπορεί να έχει προηγηθεί ενός τέτοιου μέτρου και ήθελα να σε ρωτήσω αν είναι αναστρέψιμο κάτι τέτοιο.
ΝΔ: Κατά κανόνα μπλοκάρουμε έναν οδηγό όταν η μέση βαθμολογία του πέσει κάτω από τη βάση που είναι το 4,5 με άριστα το 5 . Οπότε αν κάποιος έχει κάτω από αυτή τη βαθμολογία δεν μπορεί να συνεχίσει να δουλεύει μαζί μας και στατιστικά ένα 3 με 4% πέφτουν κάτω από αυτό το όριο. Είναι καλό να διατηρούμε ένα καλό επίπεδο, βέβαια κάποιες φορές μπορεί να συμβεί μια αδικία όπου σε αυτή τη περίπτωση επικοινωνεί ο οδηγός με το τμήμα support και μπορεί να του ξανά ανοίξουν τον λογαριασμό αλλά είναι πολύ σπάνιο. Το όριο 4,5 δημιουργείται μέσα από πολλές βαθμολογίες, πρέπει να έχει πάρει τουλάχιστον 100 βαθμολογίες για να μετρήσουμε αυτό το όριο. Αν σε 100 και πάνω βαθμολογίες έχεις 4,5 τότε δεν χωράς.
ΕΚ: Γυρνώντας πίσω στο hiring. Αν όταν ξεκινούσε το taxibeat δεν είχες 45.000 ευρώ αλλά είχες 1εκατ. θα έκανες κάτι διαφορετικό όσο αναφορά τους co-founders; Και πόσο εύκολο είναι στην Ελλάδα να βρεις co-founder;
ΝΔ: Όχι όσο αναφορά τους co-founders δεν θα έκανα κάτι διαφορετικό, γιατί ήμασταν συνεργάτες έτσι και αλλιώς χρόνια και είναι τρομακτικό το πλεονέκτημα που έχεις όταν ξέρεις με ποιόν έχεις να κάνεις και τι μπορείς να περιμένεις από αυτόν οπότε και 10εκατ. να ήταν το αρχικό fund οι co-founders θα ήταν οι ίδιοι. Ελπίζω οι ίδιοι θα ήταν και οι πρώτοι υπάλληλοι που μπήκαν στην εταιρία, γιατί ήταν πραγματικά καθοριστικοί για την εξέλιξη της. Γενικά όταν έχεις πολλά χρήματα είσαι πολύ ελκυστικός και όταν είσαι πολύ ελκυστικός έρχεται και πολύ «μύγα μέσα στο γάλα». Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν πολλοί founders και co-founders εκεί έξω αλλά το θέμα είναι να γίνουν τα σωστά ταιριάσματα. Υπάρχουν πολλοί έξυπνοι και ικανότατοι άνθρωποι στην αγορά και πιστεύω ότι διασπώνται στο περιβάλλον της Ελλάδος που το γνωρίζουμε όλοι. Αν υπήρχε ένας τρόπος όλοι αυτοί να ήταν και γεωγραφικά συγκεντρωμένοι, να υπήρχαν δηλαδή και πολλές τυχαίες συναντήσεις μεταξύ τους σε co-working spaces κλπ θα είχαμε πολύ σημαντικότερα αποτελέσματα. Γενικά πιστεύω πάρα πολύ στη γεωγραφική συγκέντρωση των ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα γιατί πολλαπλασιάζει τρομακτικά τις ευκαιρίες και τις ιδέες.
ΔΛ: Θα ήθελα να σε ρωτήσω πως βλέπεις γενικά το οικοσύστημα των startups στην Αθήνα από το 2011 που υπήρχε μόνο το openfund και ήταν μονόδρομος μέχρι σήμερα;
ΝΔ: Πολλές φορές ακούω τη γνώμη ότι υπάρχει γενικά ένα hype και μια υπερβολική κουβέντα γύρω από τα startups το οποίο στο τέλος της ημέρας δεν έχει και το ανάλογο αποτύπωμα στην οικονομία και στην κοινωνία. Ωραία, υπάρχει λοιπόν ένα αφήγημα το οποίο λέει να βγούμε έξω και να προσπαθήσουμε να κάνουμε κάτι μόνοι μας. Δεν έχω ακούσει καλύτερο αφήγημα μέχρι σήμερα. Ακόμα και αν είναι λίγο hype είναι το ωραιότερο αφήγημα που έχει υπάρξει μέχρι τώρα. Μέσα από αυτό το hype δημιουργούνται ιδέες, πλατφόρμες κλπ που κάποιες είναι καλές και κάποιες όχι, σίγουρα είναι σημαντικό το ότι πλέον σήμερα υπάρχουν funds και είναι διαθέσιμα να δώσουν χρήματα. Για τους incubators, mentors και advisors οι οποίοι είναι και πάρα πολλοί έχω τις ενστάσεις μου, γιατί αν ο επιχειρηματίας είναι φτιαγμένος για να πετύχει θα το κάνει και δεν θα χρειάζεται mentors και advisors από πάνω του να του λένε τι θα κάνει, θα βρει τη λύση και θα προχωρήσει παρακάτω. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να ακολουθήσετε το ένστικτο σας και όταν βρείτε κάποιον εσείς που μπορεί να σας βοηθήσει τότε να πάτε από μόνοι σας να το ζητήσετε.
ΔΛ: Θα σε ενδιέφερε να περάσεις στην αντίθετη πλευρά και τα χρήματα που έχεις βγάλει να τα επενδύσεις σε ένα νέο startup;
ΝΔ: Ναι είναι πιθανό να το κάνω στο μέλλον, αλλά εγώ δεν μπορώ να είμαι passive investor, δηλαδή να βάλω τα λεφτά και να κάθομαι, θέλω να είμαι πιο ενεργός. Οπότε δεν σκοπεύω να το κάνω στο επόμενο διάστημα, παρά μόνο αν υπάρξει κάποιο exit, αλλά αν βάλω χρήματα κάπου θέλω να το κάνω ενεργά και να βοηθήσω όπως το κάνει και ο Απόστολος Αποστολάκης που η αξία του σε βοήθεια που προσφέρει στις εταιρίες είναι ίδια με την αξία σε χρήματα που βάζει αν όχι και μεγαλύτερη.
ΕΚ: Αν είχες χρήματα να επενδύσεις τώρα που θα τα επένδυες και ποια βλέπεις ότι είναι τα trends για τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια στα startups;
ΝΔ: ΑΝ έβαζα λεφτά στην Ελλάδα, θα έβαζα στα market places, πιστεύω ότι θα δούμε πολλές επιτυχημένες εταιρίες σε θεματικά market places όπως το e-food ή το taxibeat. Στο εξωτερικό εμένα η αδυναμία μου είναι το bitcoin αλλά αν βρεθεί το μυστικό του να κάνεις κάτι επιτυχημένο με αυτό, νομίζω ότι θα αλλάξει τη παγκόσμια οικονομία. Επίσης, περιμένω πολλά από το IoT (Internet of Things) οπού περιμένω πολλά από αυτό, φαίνεται πάρα πολύ ενδιαφέρον και ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα.
ΕΚ: Εσείς όταν πηγαίνετε το πρωί στη δουλειά σας χρησιμοποιείτε το taxibeat;
ΝΔ: Δεν το χρησιμοποιώ γιατί μένω πάρα πολύ κοντά στο γραφείο και πηγαίνω με τα πόδια. Αλλά για όλα τα άλλα χρησιμοποιώ μόνο το taxibeat γιατί δεν έχω αυτοκίνητο.
Θα ήθελα να προσθέσω κάτι ακόμα. Όταν ξεκινάς το πρωί την ημέρα σου και πας στο γραφείο, βλέπεις τη λίστα με τα προβλήματα που έχεις να λύσεις. Νομίζω οι περισσότεροι αφήνουμε το πιο δύσκολο από αυτά για το τέλος. Με κάποιο περίεργο τρόπο και όλοι οι υπόλοιποι εργαζόμενοι στην εταιρία σου θα κάνουν το ίδιο. Οπότε αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να πιάσεις το πιο δύσκολο πρόβλημα που έχεις από τα μαλλιά ώστε να δείξεις και στους υπόλοιπους να κάνουν το ίδιο διαφορετικά σε παίρνει από κάτω.
Ευχαριστούμε την υπέροχη ομάδα του Startup Grind Athens για την πολύτιμη βοήθεια!
